Manifest Nederlands op School: van lancering naar landing

Manifest Nederlands op School: van lancering naar landing

Er is bijna een maand verstreken sinds op 22 januari jl. het Manifest Nederlands op School op de Dag van Taal, Kunsten en Cultuur werd gelanceerd. Een goed moment om in kort bestek de balans op te maken: welke geluiden overheersten in de reacties en welke vervolgstappen worden momenteel gezet?

Om met het laatste te beginnen: nu er een visie is vastgelegd in het Manifest bewandelen de meesterschapsteams twee sporen. Ten eerste zal er 30 maart a.s. in Utrecht een symposium plaatsvinden waarop ruim 50 docenten, wetenschappers, vakdidactici en andere deskundigen zich zullen buigen over twee hoofdpunten uit het Manifest: (1) Hoe kunnen we vaardigheden en kennis / vakonderdelen / domeinen (beter) integreren in het onderwijs? (2) Welke inhouden en inzichten ontbreken er specifiek in het huidige schoolvak of komen onvoldoende aan bod (gezien vanuit de wetenschap, maar ook gelet op de behoeften van de samenleving)? De beoogde opbrengst van het symposium is een aantal aanbevelingen voor de ontwikkeling van nieuw materiaal, het opzetten van vakdidactische scholing en het verrichten van nader onderzoek. Bovendien verkennen we verdergaande samenwerkingsmogelijkheden op deze terreinen.

Het andere spoor, dat richting de politiek en het Ministerie van OCW voert, moet leiden tot een aanpassing van de eindtermen, kerndoelen en examens. Inzet is om bewuste geletterdheid in het wettelijke kader handen en voeten te geven. We sluiten waar mogelijk aan bij het Eindadvies van #Onderwijs2032 en stemmen af met andere betrokkenen, de docenten die nu voor de klas staan, maar ook de SLO, Taalunie en het Sectiebestuur Nederlands van Levende Talen. Er is momenteel veel in beweging in het onderwijs en in het schoolvak: de meesterschapsteams Nederlands blijven streven naar een breed draagvlak voor hun initiatieven.

Naast deze vooruitblik past een korte terugblik op de reacties na de verschijning van het Manifest. Allereerst valt op dat het héél véél aandacht heeft getrokken, van regionale dagbladen tot landelijke kranten, op de radio, op internet (Facebook, twitter en blogs) en een enkele keer in beeld. In eerdere berichten op deze site is er al op gewezen: Veel aandacht in media voor Manifest Nederlands op School en Manifest trekt ook na presentatie belangstelling. We vermelden hieronder nog een aantal latere reacties in de media. De hoofdlijn vond, net als bij eerdere peilingen onder docenten, veel bijval: het streven naar ‘bewuste geletterdheid’ via een combinatie van meer inhoud, meer plezier en beter resultaat. Ook bij de presentatie van het Manifest op de Dag van Taal, Kunsten en Cultuur schaarde zich 92% van de ruim honderd docenten Nederlands achter het initiatief en de hoofddoelstelling bewuste geletterdheid. De zeven andere stellingen werden in de reacties niet inhoudelijk bestreden. (De tegenwerping dat denkvaardigheidsonderwijs zou behoren tot het vak filosofie en dat neerlandici zich daar verre van moeten houden, bleek te zijn gebaseerd op een misvatting; zie de bijdragen in Trouw en Neder-L).

Van een andere orde waren twee geluiden die de uitgangspunten van het Manifest ter discussie stelden: allereerst stuitte de vermeende saaiheid van het vak Nederlands – in veel media breed uitgemeten en dankbaar opgeklopt – op weerstand, met name bij docenten, die dit wellicht als een persoonlijke aanval ervoeren. Een begrijpelijke reactie, en, toegegeven, een van de onderzoeken waar we naar verwijzen blijkt bij nader inzien niet heel gedegen te zijn. Deze ontkenning gaat echter voorbij aan de nuancering ervan in het Manifest zelf – het zijn de kaders die van Nederlands een minder interessant vak maken –  en aan de vele signalen van leerlingen én docenten, ook naar aanleiding van het Manifest. Helaas onderstrepen die het gebrek aan uitdaging (zie Studenten in Nijmegen en Factcheck). Terzijde: het is een rare gewaarwording om uitgerekend met vakgenoten in een welles-nietes-debat verzeild te raken over deze vraag. De andere kanttekening, die eveneens door enkele docenten werd gemaakt, luidt dat de bestaande kaders al ruimte bieden om het vak op de gewenste wijze in te vullen. Docenten die dit (zouden) doen, nemen de vrijheid om zich in feite weinig gelegen te laten liggen aan de huidige eindtermen, kerndoelen en centrale toetsing, maar deze kaders bevorderen ‘bewuste geletterdheid’ allerminst.

Een tussenbalans. De lancering van het Manifest Nederlands op School is geslaagd en gelukkig niet onopgemerkt gebleven. Nu is het zaak om ‘bewuste geletterdheid’ zacht te laten landen in het schoolvak: in de klassen bij leerlingen en docenten, in de wettelijke kaders van kerndoelen, eindtermen en centrale examens. Hier ligt een schone taak voor de meesterschapsteams en de vele andere betrokkenen bij het schoolvak Nederlands.  Wij gaan er graag verder mee aan de slag, te beginnen op het symposium eind maart.

Aanvulling berichten in de media 

• N.a.v. Manifest over Nederlandse-liedteksten  (Frits Spits in RTL Late Night 220116)
• Het moet anders  (Peter-Arno Coppen -Didactief Online Blog 250116)
• Factcheck: ‘Leerlingen vinden Nederlands een van de saaiste vakken’  (Johannes Visser – De Correspondent 260116)
• Brieven over het schoolvak Nederlands  (Opinie – NRC Handelsblad 270116)
• Nederlands op de schop (Studenten Nijmegen – Campus in Beeld 030216)
• Laat denkvaardigheidsonderwijs over aan filosofen (Martin Slagter – Trouw 100216)
• Pleidooi tegen denkvaardigheidsonderwijs staat bol van de drogredenen  (Christine Brackmann – Neder-L 120216)
• Ik denk dus ik denk  (Peter-Arno Coppen – Neder-L 140216)

>> Manifest Nederlands op School, Veel aandacht in media voor Manifest Nederlands op School, Manifest trekt ook na presentatie belangstelling