Nieuws
Manifest Nederlands op School
Op vrijdag 22 januari verschijnt het Manifest Nederlands op School. Het wordt door Theo Witte en Anneke Neijt gepresenteerd op de Dag van Taal, Kunsten en Cultuur in Groningen. Het Manifest is opgesteld door de Meesterschapsteams Nederlands (Letterkunde en Taalkunde/Taalbeheersing).
Er is intensief overleg aan voorafgegaan tussen docenten, wetenschappers, didactici, onderwijsonderzoekers en bij het schoolvak Nederlands betrokken instanties. Gezamenlijk stellen zij een koerswijziging voor richting bewuste geletterdheid. Het motto luidt: meer inhoud, meer plezier, beter resultaat.
- Manifest Nederlands op School (pdf)
- Persbericht Schoolvak Nederlands is niet meer van deze tijd
- Dossier Bewuste Geletterdheid
Zie ook: Veel aandacht in media voor Manifest
Hulde voor het initiatief en dank voor het Manifest!
Dat ik hier en daar ‘eisen’ wellicht zelf wat scherper had geformuleerd, is hoop ik een kwestie van stijl. Maar toch valt te hopen dat de intentie duidelijk zal zijn:
– voor directies, die maar niet schijnen te willen geloven dat Nederlands een hartstikke belangrijk vak is (en dat niet alleen omdat Den Haag het tot een kernvak heeft gebombardeeerd maar om redenen die het Manifest ook verwoordt), maar ook nog eens een vak dat voldoende intrinsieke waarde heeft om te bestuderen;
– voor politici, die wel met de mond belijden hart te hebben voor het onderwijs, maar geen flauw benul hebben van de inrichting daarvan.
Het valt vooral te hopen dat het Manifest de zaken niet dermate ‘hoog in de boom hangt’ (te abstract als algemene desiderata formuleert) dat concretisering ervan weer volledig afhankelijk is van die bevlogen maar al te bezette docent Nederlands – van wie er gelukkig nog heel wat zijn…
Roel Mellema
Het Manifest is gericht op het onderwijs Nederlands in Nederland. Ook in Vlaanderen zou het veel weerklank mogen krijgen. Het onderwijs- en talenbeleid van overheidswege is al te sterk gericht op directieven in verband met wat er moet gebeuren om aan kwaliteitsvereisten te voldoen.
Sterke aandacht voor de vakinhouden zelf, adequate aanpakvormen voor de docenten en de uitstraling van het vak Nederlands naar andere vakken toe zouden beslist betekenisvol kunnen zijn om ook in Vlaanderen de reflectie op gang te brengen en te streven naar een optimalisering van het vak Nederlands van in het basisonderwijs tot aan het hoger onderwijs. Het Manifest zou een aanzet kunnen zijn naar een stevige denkoefening voor Nederlands in Vlaanderen.
Ik vind het moeilijk om concreet grip te krijgen op deze, in behoorlijk vaag taalgebruik geformuleerde voorstellen. Ja, we willen allemaal wel dat leerlingen ‘bewust’ zijn in plaats van onbewust, dat ze ‘inzicht’ in taal hebben in plaats van geen inzicht, en ‘persoonlijk gevormd’ worden in plaats van onpersoonlijk. Wie is daar tegen? Niemand, dacht ik. De molens van Don Quichot doemen hier op aan de horizon.
Ook vermoed ik dat menigeen hiep-hoi roept bij algemene kreten als ‘betekenisvol leren’, ‘integratie’, ‘leren denken’ en ‘literaire competentie’. En dat een schoolvak naast vorm ook ‘inhoud’ kent, zal denkelijk ook op weinig bezwaren stuiten.
Het is een beetje alsof iemand luid ‘geluk en welzijn voor iedereen!’ roept en ‘meer vrede’ op een spandoek schildert, en daar een interessant en tevreden gezicht bij trekt. Tja, fraai natuurlijk, maar wie schiet daar iets mee op?
Vrome wensen en leuke meningen vind je op elke straathoek voor een kwartje. Wat ik mis, is een gefundeerde probleemanalyse en dito oplossing. Temeer daar zich een aantal academici met dit voorstel hebben bemoeid. Dan mag ik fundament verwachten, en realisme.
Wat is eigenlijk het probleem? Wie mag dat definiëren? Hoezo is het een probleem? Waaraan is dat te zien? Nu beroepen de schrijvers zich louter op een massa gelijkgestemden (‘docenten, wetenschappers, didactici, onderzoekers’). Maar meningen zijn geen argumenten, ook niet als het er honderd zijn.
Dan de verklaringen: waardoor ontstaat dat probleem *vooral*? En hoe wéét deze club dat dan, met al die onderwijsonderzoekers aan boord? Ze lijken tevreden met verklaringsgrond nummero uno, en gaan dan meteen aan dát schroefje draaien.
Daarmee zijn we beland op het – belangrijkste – pad van de remedies. Op grond waarvan zou voorstel X het beste voorstel zijn om het probleem in rook te doen opgaan? Heeft dat voorstel zich in de praktijk bewezen, soms? Hier te lande of elders?
Op dit laatste punt gaan de indieners nat. Er is nul evidentie dat een curriculum gebaseerd op ‘bewustzijn’, ‘inzicht’ en ‘persoonlijke literaire vorming’ per definitie andere curricula aftroeft. In dat licht bezien, gebruiken de indieners wel erg zware woorden om de huidige praktijk af te serveren. Ik lees er een disrespect in – en mag dat ook – ten aanzien van de leraren die hun vage stokpaardjes niét berijden. Daar word ik niet blij van.
Bovendien: Nederland biedt zijn scholen en leraren sedert lang een *ongekende vrijheid* als het gaat om de keuze van onderwijsvisie, curriculum, didactiek, leerstof, lesmaterialen, toetsing, normering, noem maar op. Dat gedroomde bewustmakende inzichtbiedende persoonvormende onderwijs had er dus *allang* kunnen zijn. De manifesteerders menen dat ‘het programma’ een hinderpaal is. Maar sorry, er BESTAAT GEEN PROGRAMMA behalve wat leraren er van maken. De eindtermen laten een gigantische ruimte.
Je kunt je afvragen waardoor die talloze leraren die dit manifest naar verluidt onderschrijven, niet allang hun eigen wensen in praktijk brengen. Wat houdt hen tegen? Blijkbaar is de realisering nog niet zo gemakkelijk, en liggen de ‘good practices’ niet voor het oprapen. En wat hebben die ‘taalkundigen en onderwijsonderzoekers’ hier eigenlijk voor aandeel in gehad, de laatste decennia?
Houd me ten goede: ik ben niet vies van innovatie, en ik ben ook al niet verzuurd, roestig, ingekakt of reactionair. Dus houd uw ad hominems binnen, bid ik u. Wel heb ik bescheidenheid geleerd als het gaat om hemelbestormende onderwijsvergezichten. En ben allergisch geworden voor ongefundeerde verwijten en dito onderwijsoekazes in de trant van ‘alles moet anders, en wel zó’.
Jammer, maar dit manifest heeft mij niet gewonnen. Wel is het een bruikbare stap naar een fundamentele discussie over het schoolvak Nederlands. Die wordt node gemist. Sinds de invoering van de Tweede Fase, twee decennia geleden, is zo’n discussie eigenlijk buiten beeld. Het examenprogramma dat toen werd opgesteld, onder meer door een indiener van dit manifest, is intussen gereduceerd (‘geglobaliseerd’) tot één A4-tje. Dat betekent: nóg meer ruimte voor leraren. Wagonladingen bewustzijn, inzicht en vorming hadden allang ons deel kunnen zijn. Althans in theorie.
Dat dit walhalla tot op heden uitbleef, vraagt om verklaring. Maar dan van een degelijker soort dan de manifesteerders hier bieden.
Overigens: wie deemoed wil leren, leze de 389 reacties op het manifest op de website Nujij.nl.
De weerklank die het oproept onder landgenoten, valt grosso modo in twee categorieën:
– het schoolvak Nederlands moet minder/lagere eisen stellen (vooral niet van die moeilijke boeken lezen, en leren spellen is best wel overdreven);
– spelling en grammatica moeten meer aandacht krijgen…
http://www.nujij.nl/algemeen/vak-nederlands-toe-aan-grondige-herziening.34882730.lynkx?pageStart=1
Een hoopvolle dag voor de geesteswetenschappen!
En voor iedereen die onze taalcultuur belangrijk vindt.
Komt nu de Renaissance?
Alhoewel ik docent ben in het mbo en niet in het vo, voel ik mij toch aangesproken door het manifest! De literaire competenties spelen in het mbo – in ieder geval in de richting waar ik lesgeef – vrijwel geen rol, maar de punten over doen en denken, vorm en inhoud én meer samenhang spreken mij vooral aan. Ook in het mbo moet Nederlands uit het verdomhoekje en dat lukt niet door weer de saaiste onderdelen landelijk te toetsen. Laten we inzetten op communicatie. Dat is ook voor onze studenten duidelijk en concreet. Op naar een op alle punten goed onderwijs! Laten we onze leerlingen en studenten nu eindelijk eens echt gaan voorbereiden op de grote wereld die voor hen openligt.
Dat klinkt goed Leo van der Sijde!
Met stomme verbazing las ik uw manifest: alles wat er in staat, kan in het huidige onderwijs moeiteloos worden gerealiseerd – leest u daartoe (bijv.) in de Curriculumspiegel 2015 van SLO, deel B: Vakspecifieke analyse – wat daar over het vak Nederlands is opgeschreven. Daar staat de inhoud van uw vak: de complete huidige stand van zaken PLUS een aantrekkelijk voorstel voor vernieuwing gericht op een meer centrale functie voor het vak en de docent Nederlands —
En stop met de staatssecretaris aan te spreken – die gaat uitsluitend over de exameneisen en de kerndoelen die u – lees die CURRUCULUMSPIEGEL van SLO – ALLE RUIMTE & MOGELIJKHEDEN bieden om uw manifest met onmiddellijke ingang tot leven te wekken!
PS: pleiten voor het schrijven van een (mini) essay op het eindexamen heeft wel zin want dit ontbreekt – en vraagt u dan meteen schrijven in de CITO-toets aan het eind v/d basisschool op te nemen — ook dit ontbreekt —
PS2 — dat een essay geen exameneis is, betekent dat u dit in uw SCHOOLEXAMEN dient op te nemen als u (zonder voorschrift) niet in staat bent leerlingen af te leveren die kunnen spellen en een behoorlijke zin kunnen formuleren
Beste Hannes Minkema,
Ad hominems zal ik je besparen, maar als we toch in de argumentatieleer zitten: ik vind je bijdrage nogal stropopperig. Je meent nogal goed te weten wat de intentie van de betrokken academici bij het manifest is, wat nog maar staat te bezien. Je maakt het jezelf ook gemakkelijk door te omzeilen wat er dan wèl moet gebeuren om het vak Nederlands meer gestalte te geven, hoewel je slotalinea’s wel aangeven dat je ook vindt dat de vakdidactiek herbezinning behoeft.
De academische neerlandistiek heeft zich de afgelopen decennia afzijdig gehouden van het schoolvak Nederlands, om allerlei redenen. De betrokkenen bij de nieuw opgerichte Meesterschapsteams willen dat doorbreken en hebben tal van docenten uitgenodigd (ik was er bij) om samen te inventariseren wat de stand van zaken is en wat daar aan zou kunnen gebeuren. Hier komt het manifest uit voort en het wordt voorgelegd aan docenten die werkzaam zijn in het middelbaar onderwijs en die redelijk massaal aangeven zich achter de ideeën te scharen. Ik kan je verzekeren dat de initiatiefnemers juist de intentie hebben om te faciliteren waar ze kunnen en niet om voor te schrijven wat docenten allemaal moeten doen.
Je staat dus nogal zuur te doen aan de zijlijn, waar we allemaal weinig mee opschieten. Ook vind ik zo’n verwijzing naar nujij.nl, waar de heffe des volks zijn frustraties over ons vak in 389-voud ventileert, geen sterke bijdrage aan de discussie.